Hoe kan het toch dat je altijd op een bepaalde manier reageert in het contact met anderen, terwijl je eigenlijk wel weet dat dit niet handig is? Misschien moet je bij het zoeken naar het antwoord niet alleen kijken naar jezelf, maar ook naar de relaties die je hebt. Dat gebeurt met systeemtherapie, een vorm van psychotherapie.
Ons gedrag en gevoel wordt voor een groot deel bepaald door onze relaties. Of we het nu willen of niet, mensen reageren continu op elkaar. Van elk contact leren we. Daarnaast bouwen we in het contact voort op ervaringen vanuit het verleden.
Over systemen
We maken allemaal deel uit van verschillende groepen (systemen) die we soms bewust kiezen, maar soms ook niet. Je maakt bijvoorbeeld deel uit van een klas, een team, een organisatie, een sportclub, een streek, een land. Het kleinste systeem is een partnerrelatie, maar de grootte van allerlei andere systemen kan dus aanzienlijk verschillen. In relaties gaat het erom wat er tussen personen gebeurt. Het gedrag van de ene beïnvloedt de ander, en dat gedrag beïnvloedt opnieuw de ander en dat gaat zo maar door. Een complex systeem. Wie we in een systeem zijn, wordt bepaald door de interactie. Dat is de basis van systeemtherapie. Je kunt jouw gedrag pas goed begrijpen (en veranderen) als je je hiervan bewust bent.
Familierelaties
De sterkste ervaringen binnen systemen komen doorgaans uit je gezins- of familiesituatie. In elk gezin en elke familie heerst een bepaalde cultuur. Die wordt grotendeels bepaald door de eerdere ervaringen van de individuele leden. Maar ook ingrijpende gebeurtenissen, zoals ziekte en overlijden, zijn van invloed. Sommige dingen worden positief ontvangen, maar er zijn ook altijd dingen die je beter niet kunt doen. Deze gedragsregels neem je bewust of onbewust aan en draag je met je mee. In sommige gezinnen bestaat bijvoorbeeld de ongeschreven regel dat er geen ruzie mag zijn. Als je vervolgens een relatie krijgt met iemand bij wie er thuis veel ruzie was, kan dat gevolgen hebben voor hoe je beiden met conflicten omgaat. Of op je werk: daar kun je door je opvoeding juist conflictmijdend zijn of conflicten opzoeken. Wat er gebeurt in andere groepen waarvan je deel uitmaakt, heeft invloed op jouw gedrag.
Wat is systeemtherapie?
Systeemtherapie richt zich dus op de systemen waarvan je deel uitmaakt. Deze therapievorm heeft alles met relaties te maken en wordt daarom wel gezins- of relatietherapie genoemd. In systeemtherapie draait het vooral om het verbeteren van de onderlinge relaties. Als een van de leden een probleem ervaart, beïnvloedt dat de rest van de mensen binnen het systeem. Andere leden kunnen er last van hebben en het systeem kan ontwricht raken. Het hoeft niet per se een negatieve lading te hebben: het kan ook zijn dat er leden zijn die graag het systeem willen versterken. Een tweede doel is het verminderen van psychische klachten door de interacties tussen de cliënt en de mensen in zijn systeem te veranderen. Denk bijvoorbeeld aan een depressief gezinslid. In een gesprek wordt bekeken wat de invloed daarvan is op het gezin en hoe de leden daarmee kunnen omgaan. Samen moeten ze zoeken naar interacties die de klachten kunnen verminderen en inzicht krijgen in bestaande interactiepatronen.
Hoe werkt het?
De werkwijze van systeemtherapie is heel praktisch. Partners, kinderen, broers of zussen, ouders, maar ook buren, vrienden of collega’s kunnen betrokken worden bij de therapie. In de sessies worden gesprekken gevoerd, waarin er veel aandacht is voor de onderlinge interactiepatronen. Het verbeteren van die patronen kan een belangrijk doel zijn van de therapie. Tijdens de sessies wordt er gekeken naar wie er aanwezig zijn, wie wat zegt, maar bijvoorbeeld ook wie afwezig is en wat dat te zeggen heeft.
Problemen of (psychische) klachten staan nooit op zichzelf. Daarom worden ze bekeken in de context van gebeurtenissen en interacties. De gesprekken gaan daarom vooral over welke invloed omgevingsfactoren hebben op het probleem en op de betrokkenen. Mogelijke thema’s zijn school, werk, de buurt, cultuur en godsdienst. Het hele systeem heeft invloed op een probleem. In de therapie wordt daarom meestal ook gekeken naar de oorsprong van het systeem.
Wat is de waarde?
Systeemtherapie kan een verfrissende blik geven op welke patronen en regels er binnen een relationele sfeer gelden. Je gaat er als het ware even buiten staan om te zien of alles wel is wat het lijkt. Het kan daarnaast zorgen voor veel begrip voor je naasten. Door meerdere mensen tegelijk te betrekken in de therapie worden problemen vaak sneller verholpen. Je kunt er ruzies mee voorkomen en zelfs echtscheidingen en gedragsproblemen bij kinderen. De therapie werkt vanuit de kracht van een groep.
Speciaal voor echtparen
Binnen systeemtherapie is er voor echtparen specifieke hulp. Relatie- en gezinstherapeut en systeemtherapeut Loes Braam gebruikt de Emotionally Focussed Therapy (EFT-methode) voor
partners. Bijvoorbeeld voor echtparen die elkaar niet meer begrijpen of van wie de gesprekken steeds uitlopen op ruzie. EFT gaat uit van de emoties achter het gedrag. De gehechtheidsemoties, zoals verbondenheid en liefde, zijn hierin leidend. Het kan helpen om de reactie van de ander beter te begrijpen. De manier waarop je je als kind hebt gehecht in jouw gezin heeft bijvoorbeeld invloed op de manier waarop je dat nu doet in je eigen relatie. Door middel van de EFT-methode zoekt Braam samen met de partners hoe ze interactiepatronen die niet helpend zijn, kunnen onderkennen en stoppen. Daarna helpt ze stellen om de liefde, veiligheid en verbondenheid in hun relatie terug te vinden.
Loes Braam beveelt partners die vaak ruzie maken en last hebben van onbegrip de bestseller van Sue Johnson aan: Houd me vast – Zeven gesprekken voor een hechte(re) en veilige relatie (2009). Naar het boek van Johnson geeft Loes Braam de Houd me vast-training, waarbij ze partners in acht bijeenkomsten helpt los te komen van hardnekkige patronen en helpt hun relatie te verdiepen.
Kind centraal
In de systeemtherapie van Eleos wordt ook aandacht besteed aan kinderen die nare dingen hebben meegemaakt in hun leven. Volgens Braam is de Attachment Focussed Family Therapy
(AFFT-methode) voor hen doeltreffend. AFFT is een speciale therapie voor (getraumatiseerde) kinderen en hun ouders, en is gebaseerd op de hechtingstheorie. De methode is er niet op gericht het gedrag van een kind te corrigeren, maar streeft ernaar de veilige verbinding in de relatie van een ouder met het kind te herstellen. Braam gebruikt verschillende manieren van denken waardoor de emotionele verbindingen in de relatie van de ouder met het kind wordt verdiept. Het grote doel is dat een kind zijn of haar ouder(s) weer leert vertrouwen.
Dit artikel is geschreven door Corine Boone en verscheen eerder in Eleoscript.
Laat een reactie achter
Wil je graag reageren op dit verhaal. Heb jij er iets aan gehad? Of wil je gewoon iets met ons delen? Laat dan een reactie achter.