“Ik kan het toch niet!” Of: “Mijn tekening is stom!” Dit soort uitspraken van je kind kunnen duiden op een negatief zelfbeeld. Hoe reageer je hierop? En hoe kun je je kind helpen aan een positief zelfbeeld? Wat in ieder geval helpt, is warmte geven en een ‘groeimindset’ creëren. Het is funest om te veel opgeblazen complimenten te geven.
Het kan je als ouder door merg en been gaan als je merkt dat je kind negatief is over zichzelf. Je zoon of dochter vindt zichzelf stom of begint ergens niet aan, omdat het toch zal mislukken. Als je kind een negatief zelfbeeld heeft, merk je dat aan negatieve uitspraken. Daarnaast zit het vaak niet lekker in z’n vel. Probeer als ouder te ontdekken of het ‘over all’ geldt of op bepaalde vlakken. Sommige kinderen vinden zichzelf stom. Anderen denken alleen negatief over zichzelf op bijvoorbeeld sociaal of fysiek gebied, of als het gaat om leerprestaties. Ze vinden dat ze niet kunnen sporten of noemen zichzelf dom.
In de put
Als een kind iets negatiefs over zichzelf zegt, is het belangrijk dat je als ouder die gevoelens erkent. Ouders vinden het vaak eng om bij het kind in de put te gaan zitten. Ze willen hun kind er het liefst uittrekken, waardoor het kind zich niet erkend voelt. Als je kind zegt dat het zichzelf stom vindt, kun je zeggen dat het naar is dat het zich zo voelt. Vervolgens kun je je eigen beeld er tegenover zetten: “Jij voelt dit, maar ik zie dit.” En: “Zullen we eens aan papa vragen wat hij ziet?” Daarnaast is het mooi om gedeeltes uit de Bijbel te noemen, bijvoorbeeld dat Jezus zegt dat je je naaste moet liefhebben als jezelf. Je mag dus van jezelf houden. Of lees samen Psalm 139, waaruit blijkt dat God het kind weloverwogen heeft gemaakt.
Onvoorwaardelijk liefhebben
Onmisbaar bij de vorming van een gezond zelfbeeld bij kinderen is een veilige, warme thuisbasis. Uit onderzoek van Michelle Harris van de Universiteit van Californië blijkt dat kinderen een hogere zelfwaardering ontwikkelen als ze warmte ontvangen van hun ouders. Warme ouders tonen interesse in wat hun kind doet en delen plezier met hun kind, waardoor het zich gezien en gewaardeerd voelt. Als je kind een negatief zelfbeeld heeft, is het goed om het hele gezin erbij te betrekken. Ga als ouder eerlijk na of er misschien een oorzaak bij jou ligt. Heerst er misschien een prestatiecultuur in huis? Voelt jouw kind veroordeling? Elke ouder wil zijn kind onvoorwaardelijk liefhebben, maar gebeurt dat wel echt? Soms straal je ongemerkt iets anders uit, zoals onuitgesproken verwachtingen. Bijvoorbeeld dat je wilt dat je kind spontaan of gezellig is. Kinderen hebben snel het gevoel dat hun ouders niet van hen houden als ze een fout maken of zich anders gedragen dan hun ouders willen.
Kluns!
Het is heel belangrijk om je kind het gevoel te geven dat het geliefd is. Ook al begaat het een grote fout of doet het iets heel gemeens. Sarina Brons beschrijft dat in haar nieuwe boek Goed dat je er bent. Aan de ene kant zeg je tegen je kind dat het de wijde wereld in mag gaan en dingen mag proberen. Anderzijds geef je aan dat het altijd welkom is en dat je er voor hem of haar bent als het niet lukt. Je bent dan beschikbaar om te troosten en te erkennen. Het is goed om problemen niet te snel op te lossen voor je kind. Ook daar leert het van. Verder moet je als ouder behoedzaam zijn voor het afwijzen van je kind en opmerkingen als: “Wat ben je toch een kluns!” Zo’n soort uitspraak gaat over het kind in z’n totaal. Het is beter om te benoemen wat er onhandig was. Het gaat dan om een stukje van het kind. En vergeet nooit: een negatieve zin heeft veel meer impact dan een positieve waardering.
Opgeblazen complimenten
Toch mag je als ouder zeker grenzen aangeven en je kind corrigeren. Als het negatief of ongewenst gedrag vertoont, reageer dan als ouder mild, neutraal, kort en duidelijk. Maak het niet groter dan het is. In het overgrote deel van de gevallen doet je kind iets niet expres. Ook op positief gedrag mag je kort en duidelijk reageren. Het is niet goed voor een kind als het veel opgeblazen complimenten krijgt. Noem een tekening die er niet uitziet bijvoorbeeld geen schitterende tekening. En zeg niet steeds dat je kind iets geweldig gedaan heeft. Zulke complimenten kunnen je kind het gevoel geven dat het fantastisch is, maar ook de angst oproepen om van het voetstuk te vallen. Uit onderzoek blijkt dat kinderen daardoor juist een lagere zelfwaardering of zelfs narcisme kunnen ontwikkelen. Ook kunnen kinderen die veel opgeblazen complimenten krijgen niet tegen tegenslag. Ze kunnen hierdoor uitvallen op school. Het is cruciaal voor een gezond zelfbeeld dat een kind leert dat faalervaringen niet erg, maar juist leerzaam zijn. Laat je kind weten dat het vaardigheden kan ontwikkelen door oefening en inzet. Zo creëer je een ‘groeimindset’ waarmee je uitdagingen aangaat en doorzet als het tegenzit.
Een kind met een gezond zelfbeeld weet wat het goed kan en wat het lastig vindt. Als ouder kun je je kind helpen in het ontdekken hiervan en het stimuleren in zijn eigenheid. Benoem wat je kind goed kan, maar noem ook wat het nog lastig vindt, en dat dit helemaal niet erg is.
Dit artikel is geschreven door Corina Schipaanboord en Hilde Berends en is verschenen in Eleoscript.
Beste,
Ik wil jullie bedanken voor het delen van deze voedzame informatie, ik ben een moeder van 5 kinderen in de leeftijd van 27,24,19,9 en 8 jaar. En ik kan u zeggen mijn oma zei vroeger altijd kleine kinderen kleine problemen en grote kinderen grote problemen. Nou moet ik zeggen ze geven me allemaal niet zulke grote problemen, maar toch is het fijn als ik leest hoe ik dingen beter kan aanpakken. Het helpt mij enorm en ik pas het toe bij mijn jongste drie kinderen. Mijn dochtertje van 9 is een ontzettend lief kind die heel opstanding aan het worden is en ze krijgt van alles de schuld op school, waardoor ze het niet meer leuk vind om naar school te gaan en dat maakt mij als moeder heel verdrietig.
Ik wil haar zo graag wijsmaken dat ze een prachtig mensje is. Maar het komt nu even niet binnen bij haar.
Hebben jullie misschien waren extra tips.
Alvast bedankt voor jullie reactie.
Met vriendelijke groet,
Mariska
Dag Mariska,
Fijn om te lezen dat je wat hebt aan de adviezen. Voor je volgende vraag: heel mooi dat je haar wilt laten zien dat ze veel waard is. Ik kan me voorstellen dat het een lastige situatie is. Misschien kun je het eens met de leerkracht van je dochter bespreken. Ook kun je ons altijd bellen, bijvoorbeeld tijdens het spreekuur van een locatie bij jou in de buurt (zie ons locatieoverzicht). Verder is het goed om concrete dingen te noemen die je zo mooi aan haar vindt, bijvoorbeeld: je bent altijd aardig voor anderen, je bent lief voor broers en zussen, je kunt zo goed dansen/muziek maken/sporten/wat dan ook.
Trek op tijd aan de bel als de situatie niet verandert. Misschien kunnen we iets voor je doen.
Veel succes gewenst!