Ook in de geestelijke gezondheidszorg zijn er veel dingen veranderd door de coronacrisis. De psychiatrische zorg van de christelijke zorginstelling is inhoudelijk niet veranderd, maar de vorm wel. Ewoud de Jong is als psychiater bij Eleos verantwoordelijk voor de kwaliteit en de veiligheid van de zorg voor de hulpverleners en de cliënten in de coronacrisis. "Ik ben ervan overtuigd dat de coronacrisis een blijvende verandering teweeg zal brengen. Ook in de ggz."
Eenzaamheid en digitalisering
Bij Eleos zijn er op twee manieren dingen veranderd. Zowel rond de woonvormen als binnen ambulante behandeling en begeleiding is het fysieke contact verminderd. “Binnen woonvormen waar kwetsbare mensen wonen is vaak de dagbesteding opgehouden. Daarnaast is er een bezoekverbod voor woongroepen met zeer kwetsbare cliënten. De dagelijkse structuur is doorbroken. Dit vraagt veel van de bewoners, maar ook van de begeleiders. Mensen met psychiatrische problematiek kunnen snel angstig of achterdochtig worden. Eenzaamheid kan toenemen bij de mensen die nu geen bezoek meer mogen ontvangen. Voor bewoners, hulpverleners en naasten is dit een moeilijke periode. Het is belangrijk om steeds te laten weten dat er ook aan kwetsbare mensen wordt gedacht en creatieve oplossingen te zoeken voor het onderhouden van contact.”
Naast de aanpassingen in de woongroepen, zijn er ook aanpassingen in de hulp die Eleos biedt in de ambulante zorg en begeleiding. Veel therapiesessies gebeuren nu via videobellen. “Vanuit het RIVM wordt gezegd dat we zoveel mogelijk afstand moeten houden en er niet te veel mensen bij elkaar mogen komen. Dit is om te zorgen dat het virus zich niet te snel verspreid. Dat heeft gevolgen voor onze behandelingen die face-to-face plaatsvinden en soms ook in groepen.” Eleos werkte deels al met videobellen, maar dit is nu sterk toegenomen. “Door te videobellen spreken we mensen individueel, maar ook in groepen. Er was in de ggz al wat ervaring met deze vorm van zorg, maar dit krijgt nu een enorme boost.”
Veel mensen hebben in eerste instantie de voorkeur om psychiatrische hulp te ontvangen door middel van fysieke afspraken – en dat blijft vaak ook noodzakelijk. Toch ziet Ewoud dat steeds meer wordt gekozen voor digitale hulp. “Zowel cliënten als hulpverleners moeten de beweging maken richting het videobellen. Dit lukt steeds beter. Er zijn mensen die er heel goed op reageren. Een collega gaf aan dat hij nu bijvoorbeeld sneller tot zijn punt komt tijdens de afspraken. Er is meer mogelijk dan je zou denken. Cognitieve gedragstherapie is prima toe te passen, maar ook EMDR kan via videobellen worden toegepast. Het kan allemaal wel, maar het vraagt creativiteit en flexibiliteit.”
Blijvende rol van het geloof
Het geloof blijft een belangrijke rol spelen in de zorg die Eleos biedt. “Geloof en psyche zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dit is niet veranderd door de coronacrisis. Tijdens het videobellen kan God nog steeds ter sprake komen.” Ewoud geeft aan dat hij niet per se merkt dat mensen zich meer vasthouden aan het geloof in de crisis, maar hij merkt wel dat er veel over het virus wordt gesproken. “De eerste gesprekken via het videobellen gingen voornamelijk over het coronavirus. Zo spraken ik en mijn collega’s met cliënten over welke emoties de crisis allemaal oproept. Dit doorbreekt soms de behandeling die al gegeven werd, maar tegelijkertijd is de manier waarop mensen omgaan met de coronacrisis vaak kenmerkend voor hun psychische problematiek. Basale angsten worden daarnaast aangewakkerd. Mensen worden angstig omdat het virus ons fysieke bestaan bedreigt. Oude meer aan trauma verbonden angsten worden versterkt.” We zoeken naar bescherming en bewaring.
“Mensen worden zich door de coronacrisis meer bewust van hun eindigheid. Ik denk dat het heel belangrijk is als het gaat over deze angsten dat we ons verdiepen in en houden aan de richtlijnen die er zijn. Dat biedt duidelijkheid en een zeker houvast. Omdat angst vaak isoleert denk ik dat het juist in deze periode belangrijk is om contact te maken met elkaar. Dit is nu niet fysiek mogelijk, maar wel op heel veel andere manieren. Ik zou mensen graag mee willen geven het gesprek aan te gaan en te delen in wat deze crisis met je doet, dat die je onzeker of mogelijk ook angstig maakt. Tegelijkertijd is het goed om ons te beseffen dat we eindig zijn, iedereen kan wat overkomen. Dat besef maakt het belang van het nú – het heden – groter. Je wordt wakker geschud uit je normale leventje om je af te gaan vragen wat anderen en God van jou vragen hier op aarde. Het besef van onze eindigheid is én angstoproepend én waardevol: het stelt je verantwoordelijkheid in het licht voor de keuzes die je nu maakt.. De vragen over onze eindigheid zijn verbonden aan ons leven.”
Omgaan met de angst voor eindigheid
Ewoud is zichzelf nu ook meer bewust van de eindigheid van zijn bestaan. Hij zoekt hierin contact met anderen, maar ook vooral met God. “Voor mij is het geloof van wezenlijk belang in het omgaan met deze crisis. In de psalmen lezen we heel vaak dat David bidt om bewaring, bescherming en vertrouwen en verlangt naar ontmoeting.. Ik zoek mijn houvast in God. Psalm 91 is bijvoorbeeld een heel mooie psalm om nu te lezen. Ondanks alle gevaren mogen we toch vertrouwen op God. Hij beschermt en bewaart die op Hem vertrouwen.”
Dit artikel is geschreven door het het Christelijk Informatie Platform. We delen dit artikel met hun toestemming.
Ik hoop toch echt dat het videobellen (of gewoon bellen als cliënten liever bellen zonder beeld) als een noodverband wordt gezien. Zelf merk ik dat bij mij, maar ook bij lotgenoten de rek er behoorlijk uit is en face-to-face contact echt weer nodig is. Gelukkig kan dat in mijn geval ook (bij ambulante woonbegeleiding vanuit een andere organisatie, op kantoor ipv in mijn huis, maar zelfs dat laatste kan als het echt nodig is).
Gisteren is de ggz-richtlijn in coronatijd aangepast naar het volgende:
Instellingen en vrijgevestigden hebben de afgelopen tijd keuzes gemaakt tussen face-to-face behandelen of via alternatieven zoals beeldbellen. De richtlijn zet voorop dat de keuze voor de behandelvorm altijd het resultaat van shared decisionmaking is. Nu men tracht de reguliere zorg weer op gang te brengen, stelt deze derde versie van de richtlijn dat face-to-face behandeling kan plaatsvinden, met inachtneming van de RIVM-richtlijnen en mits instellingen de veiligheid van medewerkers en patiënten voldoende kunnen waarborgen. Wanneer de fysieke kwetsbaarheid van de patiënt, mede-patiënten of de (persoonlijke situatie van de) zorgverlener zelf daartoe aanleiding geven, kan face-to-face behandeling vervangen worden door beeldbellen of een andere vorm van digitale behandeling.
Shared decisionmaking, dus cliënt heeft inspraak in de keuze voor behandelvorm.
Face-to-face weer vaker mogelijk onder voorwaarden.
Lieve collegacliënten, durf erom te vragen en het aan te geven als dit nodig is voor jou.
Dat kan ik me goed voorstellen Jenny, dat je weer face-to-facecontact nodig hebt. Dat moet natuurlijk per persoon bekeken worden. We zijn wel even nieuwsgierig: stel dat je in de toekomst kunt kiezen voor gedeeltelijke behandeling via videobellen en gedeeltelijk face-to-face, zou je dat dan prettig vinden?
Nee, videobellen is voor mij niet mogelijk. Technisch wel, maar ik vind het niet prettig. Het leidt mij teveel af en voelt niet ‘echt’, maar meer als een game. Door de afleiding en gevoel dat het nep is, zal ik minder eerlijk zijn en snel mooi weer spelen in plaats van echt contact te maken.
Ik vind het altijd vreemd om te horen dat mensen niet altijd er zich van bewust zijn dat hun aardse leven eindig is. Nieuw om te leren dat er zoveel mensen zijn die gewoon leven. Gewoon. Heel apart.
Voor mij dan.
Dat is dus hoopgevend.
Dat dat ook kan. Dus.