Als de vervulling van je leven verdwenen is

Leegte is een ingewikkeld begrip. Want, hoe moet je dat gevoel nou precies omschrijven? Het lijkt soms wel alsof leegte een woord is dat wordt gebruikt als we niet helemaal weten wat we exact voelen. Vanuit de psychiatrie zou je kunnen zeggen dat verbinding tegenover leegte staat. Dus wanneer je je leeg voelt, mis je eigenlijk het contact met de wereld om je heen. Dat je je dan niet prettig voelt, is niet zo verwonderlijk. Wij mensen zijn namelijk geschapen om in interactie te zijn. Dat kun je niet van elkaar scheiden. Net zoals een plant afhankelijk is van zijn omgeving, zijn wij mensen ook steeds op elkaar aangewezen. Door die interactie met onze omgeving worden we wie wij zijn. We zijn ook aangewezen op onze natuurlijke wereld. Buiten is het leven dat God heeft geschapen en waar we onderdeel van zijn. Ook die interactie kan ons nieuwe energie geven en zingeving. Dat betekent dat als er iets misgaat in die verbinding, dat gevoel van leegte makkelijk kan ontstaan. Dan moeten we niet alleen naar de persoon zelf kijken, maar ook naar zijn of haar omgeving.

Perfecte plaatje

Leegte kan op verschillende manieren ontstaan en gevoeld worden. We leven in een wereld waarin er een overvloed aan prikkels is. Via onze smartphones komt er van alles op ons af. Je wilt of moet van alles checken om bij te blijven. Zodra we ervoor kiezen om die smartphone weg te leggen, kan er een gevoel van leegte ontstaan. De angst om dingen te missen. Er komt een soort van innerlijke behoefte om weer gevoed te worden met alles wat ons wordt aangeboden. Als dat er even niet is, kan de vraag op je afkomen: wat moet ik nu? Dat is bijna een soort ontwenningsverschijnsel. Daarnaast wordt er via de sociale media ons voortdurend het perfecte plaatje voorgehouden. Je hebt iets van je leven gemaakt als … Vul maar in: je deze merkkleding hebt, je bij dat evenement bent geweest of je die vakantie hebt geboekt. Als je dat niet meemaakt, kan dat ook een gevoel van leegte veroorzaken. Het gevoel er niet bij te horen. Als je niet uitkijkt, kun je jezelf daarin verliezen en jezelf voorhouden dat je er pas bij hoort als je ook al dat soort ervaringen hebt meegemaakt. Daar wil je je dan mee vullen, om dat voldane gevoel te krijgen. Maar wat als je omstandigheden dat niet toelaten? Dan kan dat een gevoel van leegte geven. Dat je het ervaart: ik tel niet mee. Ik kan niet voldoen aan dat perfecte plaatje.

Zinloosheid

Leegte kan ook ontstaan door een psychische aandoening, bijvoorbeeld een depressie. Wat kenmerkend is, is dat het gevoel vervlakt. Normaal gesproken kon je genieten van de blauwe lucht, de fluitende vogels en het zonlicht dat door de bomen schijnt. Als je depressief bent, wordt de wereld een grauwe werkelijkheid. Je ziet de bomen wel, maar in plaats van het licht dat erdoor schijnt, zie je alleen maar het afvallen van het blad. Alles wordt negatief en vlak. De wereld nodigt niet meer uit om ervan te genieten of er onderdeel van te zijn. Met als gevolg dat je je terugtrekt en dan kun je je heel leeg voelen. Het leven wordt inhoudsloos en betekenisloos. Je vraagt je af hoe je ooit deze dag nog doorkomt. Niets in het leven prikkelt je nog tot vreugde of verwondering. Je kunt ook psychiatrische problemen hebben die ervoor zorgen dat je het gevoel krijgt geen onderdeel meer te zijn van deze wereld. Denk bijvoorbeeld aan een psychotische stoornis. Je hebt dan een ander realiteitsbesef, je hoort stemmen of ruikt geuren die er niet zijn. Vaak wordt er gedacht dat alles een complot is. De wereld verbrokkelt en naar je idee sluit niets meer op elkaar aan. Dan kun je tot stilstand komen en jezelf isoleren. Leegte als gevolg van een psychische aandoening kun je vaak goed herkennen. Iemand trekt zich terug, praat minder, is vlak en is minder levendig. Leegte kan ook ontstaan door een moeizame identiteitsontwikkeling. Die vorm is het meest voorkomend. Het kan zijn dat je in het leven niet goed geleerd hebt om met frustraties of moeilijke omstandigheden om te gaan. Of dat je niet geleerd hebt om je te vervelen. Dat is een ontwikkelingsvaardigheid die zo belangrijk is. Gemakkelijk kan dan het gevoel ontstaan dat je niet meer weet wat je met het leven aan moet. Je kunt je niet meer verbinden aan een bepaald doel. Dat geeft een gevoel van zinloosheid. Het is dan nodig om te leren omgaan met die negatieve emoties.

Intens leven

Er zijn mensen die heel intens leven en daardoor sneller vatbaar zijn voor een gevoel van leegte. Ze kunnen enorm aangaan op onrecht bijvoorbeeld. Dat kan ervoor zorgen dat ze in mineur raken als ze dat om hen heen zien gebeuren. Of ze genieten intens van een zonsondergang of een uitstapje. Maar die dingen zijn van tijdelijke aard. Het contrast is dan zo groot als de waan van de dag het gevoel weer overneemt. Of ze worden down als die dingen er even niet zijn. Ze worden als het ware geraakt door de vergeefsheid der dingen, zoals de Bijbel dat zo treffend zegt. De zon komt op en gaat weer onder. Het gras bloeit en gaat weer dood. De werkman gaat naar zijn werk en komt weer thuis. Alles is eindig, alles stopt, alles gaat maar door. Het is goed om te leren hoe je je daartoe kunt verhouden.

Negatieve spiraal

Iedereen ervaart weleens een periode van leegte in zijn of haar leven. Daar hoeven we niet voor te schrikken. Bij een jongere is het een normale ontwikkeling dat je tijdelijk worstelt met deze emoties, maar ook volwassenen kunnen ermee te maken krijgen. Denk alleen maar aan de midlifecrisis. Ook zo’n moment waarop zinloosheid of betekenisloosheid zomaar om de hoek kunnen komen. Dan krijg je het gevoel dat alles anders moet en je vraagt jezelf af: is dit nou de vervulling van mijn leven? Moet het nou zo? We mogen leren om daar op een verantwoorde manier mee om te gaan. Het gevoel van leegte wordt een probleem als je leven erdoor tot stilstand komt. Als de worsteling onderdeel is van een breder verhaal. Dan is behandeling nodig (zie kader). Als de juiste hulp niet geboden wordt, kun je verder vastdraaien in die negatieve spiraal. Je kunt bijvoorbeeld angst- en stressklachten krijgen, die ook lichamelijk van aard kunnen zijn. Of als je je blijft focussen op die zinloosheid, wordt het steeds moeilijker om toekomstperspectief te zien. De volgende stap is dat je suïcidale gedachten kunt krijgen.

Leegte lijkt in onze maatschappij een toenemend probleem te worden. Veel mensen lopen vast als het gaat om de zin van het leven. Klimaatdepressies, verontrusting over hoe het verder moet met de planeet. Hoe zal het straks gaan met de kinderen? Al die oorlogen en rampen … Wat staat ons nog meer te wachten? Gebeurtenissen volgen elkaar snel op, alles om ons heen verandert. Onze wereld is complex en onvoorspelbaar geworden. Dat doet iets met mensen en we veranderen daardoor. We raken verontrust en misschien wel achterdochtig.

Wat kun je doen?

Als iemand ergens mee worstelt, zie je vaak dat hij of zij zich isoleert. Er kan sprake zijn van een verstoord dag- en nachtritme, iemand heeft moeite om uit bed te komen en heeft nergens zin in. Ook cynisme en het uit de weg gaan van contact zijn belangrijke signalen om in de gaten te houden. Als omgeving is het belangrijk om dan polshoogte te nemen. Informeer hoe die persoon zich voelt en waarom hij of zij niet zo veel levensenergie meer heeft. Ga samen op zoek naar datgene wat nog wel waarde heeft. Wat nog wel raakt. Wat wel zorgt voor energie. Activeer en motiveer en ontdek hoe je tot die volgende stap kunt komen. Schrijf de ander niet voor wat hij of zij moet doen. Dat werkt niet. Echt oprecht contact is ten alle tijden het sleutelwoord. Als je zelf worstelt met leegte is er ook voor jou een opdracht. Zoals gezegd heeft leegte iets weg van onthechting en trekken we ons het liefst terug. We zijn de verbinding kwijt. Zoek daarom plekken op waar je de betrokkenheid op elkaar vindt, zoals een kerk of buurthuis. Spreek met vrienden af of ga naar familie. Ga de natuur in. Ook daar ontmoet je mensen. Daarnaast is bewegen heel goed voor je geestelijke gezondheid. Zorg voor een goed dag- en nachtritme en let ook op dat je regelmatig en gezond eet. Leegte kan zomaar leiden tot emotie-eten, om dat lege gevoel te onderdrukken.

Worstel je met leegte en weet je niet hoe het verder moet? Of vecht je er al zo lang tegen en lukt het je niet om jezelf erbovenuit te tillen? Ben je al bij de Bron geweest, Die je hart kan vullen met Zijn aanwezigheid? God wil je vullen met zijn Heilige Geest. Dan ben je nooit alleen! Hij wil je moed geven als het moedeloos is geworden? Hij is de zin van je bestaan, ook al voelt alles zinloos. Is het uitzichtloos? Hij geeft uitzicht op een geweldig mooie toekomst bij Hem. En God belooft: als je met lege handen bij Hem komt, zal Hij ze vullen.

Kader

Er zijn diverse therapieën bij Eleos die je kunnen helpen om beter in je vel te zitten. ACT-therapie bijvoorbeeld. Daarbij leer je wat belangrijk voor je is en hoe je ermee kunt omgaan als het even niet zo lekker gaat. Cognitieve gedragstherapie is ook een goede therapie. Het is een vorm van behandeling waarbij we de gedachten en het gedrag die de problemen veroorzaken bespreken en behandelen. Heb je moeite om een gezonde levensstijl en leefritme aan te houden? Dan kan specialistische begeleiding thuis helpend zijn. Er wordt dan samen gekeken naar hoe je je leven zo goed mogelijk kunt inrichten.

Kijk voor meer informatie op www.eleos.nl/